Xentalla betanceira

En Vimianzo, terra de rapa de Bestas e Castelos encantados atopamos ese detalle singular que nos fai lembrar a importancia de cada cousa no seu tempo porque..... seguro que houbo un tempo pasado en que a chimenea pechaba a fiestra....

Así se mostra o lema da cidade hoxe preservado da demolición da porta principal da vila no apoio da casa da Mercería de "Culuca"..... O Escudo de Castela e León, de Galicia e de Betanzos serviron de coñecemento a todos aqueles que nela entraban dun xeito de vir a decir: Esta está co Rei.

Dalí, ese creador que foi quen de imaxinar mundos no arte ata o momento indescifrables.

O Pote do Caldo e a manta da cama... ainda é apreciable na nosa terra....... O da fotografía vive e colea (é o único productor de auga quente da casa) moi cerquiña de Betanzos. Ogallá os 15000 euricos anuais caesen nas máns de quen os require de verdade. Eso si que sería redistribución da propiedade.

Este é o Kilómetro cero (en realidade dería ter ser considerado o Km derradeiro). Este é o ponto final onde os Homes e mulleres que durante séculos seguiron a serpente de luz (a vía láctea =vía do leite) remataban o seu dificultoso camiño ante as tenebrosas augas da Mar Oceánica. sempre pasando por Santiago a visitar o sepulcro do mártir. Esto é Fisterra o fin do mundo romano.

Un fonte de recente construcción é esta que podemos apreciar no lugar de Teixeiro no vecino concello de Coirós pero moi vinculado ao lecer dos Betanceiros. A obra é "obra" do señor Estrada e temos que decir que nunhos anos acadará categoría de monumento nacional.

Dalí veu a luz e esta é a luz que veu para situar a súa residencia moi cerquiña da vila de Cadaques..... Absolutamente sen palabras...

Todos oimos falas dos dous leons de marmol de Carrara que franqueaban a entrada do Pasatempo. Hoxe, tristemente, atópanse á entrada do Santuario de Covadonga (Asturies) despois dun periclo descoñecido para moitos dos betanceiros.

Nada menos que 50 alfareiros de toda a Península se deron cita este fin de semana en Sta Cruz de Mera -Oleiros-pata ensinar ás súas propostas de alfareiría tradicional. Un encanto e todo regado polo bó viño e o polvo da AAVV do lugar. Moito betanceiro afeizoado paseando...

Contra os avatares da vida non hai mellor que ver como as grandes amizades perduran. Un, persoa de influencia e amante do teatro e o outro, unha singularidade en si mesma; pero os dous, grandes amigos dende hai máis de 30 anos. Julio e Frikis: ou a amizade de dous betanceiros esenciais para explicar o futuro de Betanzos.

Non hai dúbida que Betanzos é coñecido no mundo polo detalle de "premura", a elevación do Globo e os Caneiros (hoxe, coido que tamén pola Feira Medieval). Nos, dende estas liñas desexamos boas festas en familia e cos amigos a todolos Betanceiros e achegados nestes días.

Así e como atopamos hoxe un vehículo abandoado no Pasatempo. A estética urbana recorda a eses duburbios neoyorquinos que tan afeitos nos tañan as peículas americanas.

Así é como un pequeno grupo de asistentes ao Concerto máis agardado do ano protestaban pola suspensión, á causa da chuvia, do Concerto que os dous paxaros daban en Santiago a noite deste pasado sábado. ...A Corporación Caixa Galicia con Palco BIP ao mellor estilo daquela estructura que se levantaba na Praza do Campo o día da elevación do Globo. ... O mellor, as mezclas mutuas de cancións inolvidables. ...A representación Betanceira escasa pero de calidade. Despois cervexa no Saco e no Gales. ....."Llueve, detras de los cristales llueve, sobre los chopos medio desojados llueve. Te podría contar que está quemándose mi últinmo leño en el hogar..." ...Non é mala idea traer a Serrat e Sabina a Betanzos agora que caen do previsto Cartel os Romaldos.

Aquí temos ao noso amigo PACO, en maiúsculas, en posición de descanso antes do gran traballo que desempeñou o pasado fin de de semana..... Non nos queda máis que desexarlle unha pronta recuperación dese pequeño achaque que o mantén indisposto mentres recibe o coidado e os alagos da sua amada Loly.

A Terminal 4 é o nome que recibe a ampliación do aeroporto de Madrid e temos que decir que quedamos gratamente sorprendidos do seu diseño na busqueda da sinxeleza e organización. Mágoa non poidamos ata o 2035 viaxar a Betanzos nunhas condicións similares de comodidade e rapidez

Non hai dúbida que, máis alá da recuperación "oficial" das nosas tradicións, é necesaria a participación e o compromiso popular nesa recuperación..... Ben mellor se esto é nunha excelente festa como a que organiza tódolos anos a AAVV Rosalía. Na fotografía grupo de Veciñas bailando unha muiñeira.

+ de 57 anos leva a froitería BALBINA (na homenaxe á nai do actual titular) servindo froita fresca aos betanceiros. Neses anos veu o comenzo da chegada da laranxa dende Valencia e a do plátano dende Canarias ou mesmo a da nova laranxa Surafricana.... Anteriormente no mesmo emplazamento de situaba a Farmacia de Cortiña de grata lembranza para os betanceiros de máis edade.

Impacto estético nas nosas serras e outeiros ou beleza enerxética.... Esta é a cuestión e parece que máis depende de como cada un de nós xuzga á enerxía eólica..... Na miña opinión un impacto medioambiental necesariamente asumibel. Na fotografía podemos apreciar a implantación dos Muíños de Vento no Concello de Muras xusto antes de entrar no concello costeiro de Mañón.

Nun momento de descanso entre traballo e traballo Leo, Quique, Isidro, Iosvanni e José toman unha garimba no Lar de Unta.

Esta fotografía, obtida dende o Arco da Ponte Vella, fálanos de que esto é o primeiro de "dentro da muralla" que os peregrinos do Camiño do Ingles veían ao entrar en Betanzos. Moi duvidoso que á edificación da dereita sexa a máis antiga de Betanzos pero eso non reta valor a unha fachada (que xa non edificación) con características que obrigan á súa conservación.

Feira Franca Medieval das de verdade é a que se celebra en Betanzos os vindeiros 6, 7 e 8 do presente mes. Todo o Casco Histórico engalanado para recibir aos visitantes nun arco da vella cheo de artesáns e boas adegas e tascas. Importantísimo asistir con roupa de época e o ánimo preparado.

Como non podía ser menos non podemos deixar de visitar o local da Asociación Cultural, recreativa, deportiva e gastronómica LAR DE UNTA sito en pleno Casco Histórico. Moita Marcha e boa comida e bebida auns prezos razoables nun espacio absolutamente medieval.

Non hai dúbida que todos estamos acostumados a ver o mundo dende arriba pero as veces é moi sano que, por propia iniciativa, dirixamos a nosa retina a ver como se ve dende abaixo.... E así poderemos xulgar dende perspectivas singulares e únicas.... Esto é o que lle ocurréu ao turista betanceiro agardando subir á Torre Eiffel.... E así, nos podemos disfrutar da beleza e a armonía deste monumento patrimonio da aHumanidade.

Ahí, no arco da ponte vella, sentabámonos baixo a fiestra do barbeiro; o José, o Adolfo,o Toñi, o Suso, o Quique, o Manolo, o Mundo, o Abrodos,o Xavi, o Cesar e o Rafa e xogábamos a "contálos coches"..... O primeiro coche que pasaba era do xogador que empezaba, o segundo coche do segundo xogador e así sucesivamente.....(o xogo arta permitía trocar despois os que tiña cada un coma se fosen cromos)... Cabe decir que naqueles anos poucos vehículos pasaban..... Ainda lembro a estrada a Ferrol empedrada de "adoquin". Manda truco, como cambióu esto...

Así celebramos no Lar de Unta o solsticio e, como bos betanceiros, agardamos ata altas hora da noite. cheos de sardiñas, carne á grella e bó viño de Leo. Insuperable o Tinto de Vrao e o tabaco de importación.

Comenza a tempada de reinado do Sol.... Unha vez gañada a batalla do frio("a vella ata maio queima o tallo") por fin a futura colleita se desenvolve gratamente.... Aumenta a comida e os días son máis longos.... Os noso antergos, bebendo dunha cultura eminentemente agraría,sabían que este sábado comenzan os días felices de festas e baños (e taméno comenzo da recolleita para pasar outro inverno que sempre chega). Remataron xa por fin os contos da lareira. Nós, hoxe, sabemos de sardiñas e cervexa ao redor dunha lumeira no Casco Antigo... Que ninguen se esqueza de saltar tres veces mentres pide un desexo.

Son estes tempos de tribulacións e cambios e así, acercádonos á Feira Franca Medieval na vila "de las del Rey", non cabe máis que resolver o gran enigma que hoxe debate o "populii" en mercados e tabernas.... ¿ Quen será, dos eleitos rexidores da cidade, o designado para ocupar o posto vacante do noso magnánimo bisco?

Desbotadas polos ligüistas relacións ( do nome de Betanzos) cos Brigantio, brigantia ou Brigantium que apareceron non textos da época romana, hai quen di que este nome que hoxe levo con fachenda viría de "HABITANTIUM" ("Os habitantes, os que habitan), perdida a sílaba inicial. ... Máis ninguen deu aínda unha explicación satisfactoria. ......... Extracto de Betanzos na Historia. Autor Xesús Torres Regueiro.

Ata a chegada do ferrocarril a Betanzos a finais do XIX os veleiros de carga chegaban aos nosos portos.................... Ao dos Echeverría na Magdalena para cargar curtidos ou ao do Peirao con madeira, area ou calquer outro artigo de necesidade............... Estes dias recorrin a nosa Ría nun barco de recreo mentres saían do Porto de Sada os pesqueiros de baixura.... Se hoxe a mar impón coa seguridade que ofrece a tecnoloxía é de asombro a valentía dos antigos mariñeiros que dende portos coma o de Betanzos calafateaban ata chegar a Portos britanos ou da bretaña francesa.

Solicitéi estas liñas despois de que os xornais de maior difusión me negaran a voz e a palabra e teño que decir que estou agradecida: Por fin podo comunicarlle a todolos brigantinos que estóu ata os ovarios de estar anos e anos encadeada nun espazo que non supera os 8 m2. Agradezo á Plataforma pola miña liberación as xestións realizadas pero non podo seguir así. Necesito liberdade e respeto pero mentres agardo só pido un teito para non soportar a chuvia galega.

Aquí podemos apreciar o antigo almacen do sal betanceiro legado dun tempo en que os correxidores Betanceiros eran responsables do comercio e distribución dun artigo de tanta importancia na conservación dos alimentos. Posiblemente o seu emprazamento na Ponte Vella garde moita relación coa necesidade de salgar o peixe para obter unha durabilidade razoable. Hoxe, almacen dunha coñecida empresa betanceira de materiais de construcción.

No país do millón de vacas que calificóu Manolo Rivas pouco nos queda que ir velas a un zoolóxico. Mentres tanto chámanos a atención esta imaxinativa iniciativa recollida na Rúa García Barbón de Vigo. Xa non me sorprende que os nenos contesten á profesora que o leite ven do supermercado (que non da vaca). ¡Por un zoolóxico de animáis domésticos libre e gratuito! . Xa

Non me sorprende que Inditex estexa no mellor momento tendo uns artistas do deseño como ten. Moitos deles deseñadores galegos que saben como atopar a folla sensible dun pai ou nai dispostos a mercar. Non cabe dúbida que tódolos pais sabemos que literaturas como esta son verdades inconmensurables polo menos dende a propia consciencia do neno que nos xulga como xigantes.

Pleito Tavera-Fonseca: "Os veciños de dita cidade de Betanzos non ousaban sair da dita cidade a cavar as súas viñas nin a granxear as súas facendas sen sairen dez, quince ou vinte xuntos armados coas súas lanzas e escudos e aínda tiñan espias para ver se viñan a eles alguns dos ditos malfeitores (...) e era fama pública que os ditos ladróns e malfeitores se acollían cos cabaleiros e señores". Esta se que era inseguridade cidadan.

O Pub LASI, hoxe redecorado polo noso amigo Bugarin, foi na sua orixe o máximum da modernidade brigantina naquel tempo en que nacía a minifalda e a música moderna. Agardamos a súa posible reapertura sen que perda un ápice das características que o fixeron famoso.

Agora que non sabemos como será a composición do futuro goberno local pode ser un bó momento para poñer unha exame aos próximos munícipes (así non se nos pode acusar de arribistas ou tocapelotas). Dende estas liñas pedimos aos videiros gobernantes que movan 50 centímetros cara o exterior a sinal que días festivos e festas de gardar impide o transito dos sufridos peóns que circulan pola coñecida como Rúa Xulio Perez Salas (xeneral...).

Ahí, no encontro da Fonte de Unta coa Rúa das Monxas podemos apreciar, fixandonos con detalle, como se perfila un tramo recto e un cubo da nosa antiga muralla... Xusto aos seus pés se situaba o antigo nacimento de auga do "Picho Carolo" (hoxe sería Fonte de Carlos) que hai moitos anos se transladóu enfrente (aproximadamente onde se sitúa a Cervexeiría do Coque) e hoxe é a fonte da Cañota. Este Picho de Auga é o único situado na cidade polo que probablemente nunha orixe estivera situado dentro da "cerca". (así chamada popularmente). Sabemos que a Fonte da Praza do Campo, Sta María e A Ponte Vella son modernas e proveñen todas dunha canalización que cruza Betanzos dende Xan Xiao, no camino de Armea e os Caneiros.

Contaba o médico "D. Manuel" nunha recente entrevista por mor da súa xubilación que cada vez que visitaba a esta señora ela sempre lle decía: - Señor Manuel, perdoe que lle díga que cada vez o vexo máis avellentado. .Claro, esto dito dende o saber que dan os cento dous anos a costas. . Hoxe, un pouquiño malade, dende estas liñas desexámoslle que se recupere en breve para celebrar o San Martiño en compañía da súa familia e achegados.

Duas institucións betanceiras hoxe adicadas ao paseo e a contemplación despois de anos de vender golosinas e churros dende o seu famoso kiosko. A praza do Campo gañóu un espazo para o uso público pero, tamén é certo, perdéu un dos seu tipismos que a caracterizaban. Lembro de chaval como vendían pitillos soltos mentres a algún lle servían unha copa de guinda para tomar no mostrador. Onde repousará agora a máquina dos churros pois churros igual de sabrosos non voltan a saborearse en Betanzos.

Así de impresionante se nos mostra o famoso Castro de Viladonga e así podería estar un dos nosos Castros máis coñecidos: O da croa, Castro ou Xanrozo. .Mentres, fagamos o posible por conservar o castro e antecastro nunhas condicións óptimas para a súa excavación futura.

Así decían as nosas aboas cando ocurria unha desgracia no noso río por antonomasia: - O Mandeo cada ano ano leva o seu. A veces, no mesmo ano, marchaba máis dun e de distinto bote. Pero eso non impedía que todos os betanceiros mariñeiros voltasen a coller o remos, cada un co seu "estrobo" onde facer palanca no "tolete" que penetra na "chumbancera" e volta a empezar. As veces, os conflictos teñen unha boa resolución nunha regata de "bucetas". Eu pídome a "Marinita" que sempre foi a máis veloz e estilosa muller que navegóu pola Ponte Vella baixo a sorprendida mirada da nosa "Caramona" cando ainda nela se cobraba a "alcabala". Ainda hoxe, en moitas ocasións, lembro aquelas palabras que con sentido me decía o vello señor José (o concelleiro da dereita republicana). - Rapáz, vota xa o risón.

Pasear por Porto, cidade nun rapido proceso de modernización, é como lembrar o que poidemos ser e non fumos. A súa Riveira, o seu viño, a azulexada estación do tren, o tranvía, as súas rúas destartaladas e unha lingua patrimonio do galego respetuoso cós seus pais. Tristemente hoxe xa moi influenciada polo turista español (e a televisión española).

Xente do pais de aquí. Honesta, sinxela e profundamente valente. Eso si, se toca estar de festa Toca. Ao terceiro da foto só decirlle que agardamos con ansiedade a súa chegada en datas próximas dende o pais do oriente. En fin, sen palabras: Do mellorciño.

Alí estaba eu. Alí estaba eu a escasos metros de Ismael Serrano, acompañado de persoas de respeto e as que admiro, taradeando moitas das súas cancións. Xa dí o noso refraneiro que "Se toca piano canta lagarta" que para eso estamos. Ambiente un pouco chip para tódalas edades. Inolvidable.

Dende o mostrador dunha calquera das nosas cafeterías podemos apreciar o xogo de luz e sobra que envolve a atmósfera betanceira nestes días de finais de maio. Tranquilidade e sensibilidade a que nos transmite esta fotografía que nos fala dun pasar do tempo sen perder a xuventude có pracer de vivir nunha vila galega máis que representante da singularidade do noso país.

Nas terras de Caraña, alá en Caraña de Abaixo podemos ver unha pedra de muíño na porta do muíño dos Milia (tamén coñecido como "o do Moreira"). Estas edificacións, a carón do pequeno río de Betanzos, falannos de tempos en que Betanzos tiña fama pola excelente feitura do seu pan nado dunha fariña moida nos muiños de Caraña, Bravío ou Teixeiro.

Un local que gracias á calada laboura de MARCIAL acada as máis altas cotas de sublimación. Ambiente tranquilo e con estilo que non esquence un punto tradicional no seu deseño. Dende aquí unha aperta para a señora María, profesional do pincho e a cociña. Un dos poucos espazos betanceiros para catar o viño desexado coa certeza de que estará na adega.

Inusual fotografía dun grupo de música tradicional de indios nordeamericanos actuando na nosa Praza do Campo. Con independencia da supeditación á imperiosa necesidade de gañar diñeiro e comercializar ós seus sons, non cabe dúbida da importancia de dar a coñecer a música tradicional polo mundo adiante. Eu lémbrome daquelas maravillosas películas de sábado siesta có cine do oeste americano dos anos 50 ou 60.

No betanceiro lugar da Xerpe, aos pés do Castro da Croa, onde habitaron probablemente os primeiros mariñáns, no paso da estrada a Velouzás, nunha casa de arquitectura tradicional cun porche de piares circulares e obrigado ramallo de loureiro se sitúa a ADEGA DO FERNANDO, un dos colleiteiros máis xoves do noso Concello cun viño que como el dí - É fillo do cariño có que o traballo. . Para chegar o mellor deixar o carro en Betanzos e subir paseando polo antigo camiño de Caraña.

. . Un obxeto de museo é este banco de traballo dun carpinteiro da nosa riveira. Cós seus aparellos tanto amañaba un moble como reparaba ou construía unha chalana como a que se pode apreciar á dereita da imaxe. . Hoxe descansa moi coidado pola súa propietaria nunha aldea cercana á nosa vila agardando que algunha mán curiosa volva a extraer arte de sí. . Non sei, é posible que fale no Museo das Mariñas na busqueda da súa recuperación para a exposición pública. .